نقش گروهک‌های تروریستی در جنگ ایران و اسرائیل
جنگی که ادامه دارد…
سرزمین ایران، متشکل از اقوام و گروه‌های قومی متنوع و فراوان، در طول سالیان دراز از دوران پیشااسلام تا اکنون همواره شاهد مناقشات داخلی فراوانی بوده است. عمده مناقشات اقوام و حکومت‌های مرکزی در گذشته دور به مسائل اقتصادی مانند «خراج» مربوط میشد اما از دوران صفویه مسئله «هویت» نیز به دیگر مسئله مناقشه برانگیز میان اقوام و حکومت مرکزی اضافه شد. با برطرف شدن مسئله خراج در دوران دولت مدرن، «هویت» به تنها مسئله بازمانده در مناقشات مرکز و پیرامون تبدیل شد.
بهترین مثال برای ترسیم این تمایز و اثرات آن را در نزاع میان گرگین خان(حاکم صفوی قندهار) و میرویس خان هوتکی دید که نهایتا منجر به سقوط اصفهان و پایان دوران صفویه شد. مسئله هویت در بستر ساختار اجتماعی- سیاسی در این سرزمین به عنوان وجه تمایز مرکز و پیرامون را میتوان سر منشا بسیاری از مناقشات داخلی از دوران صفویه تا به امروز دانست. هرگاه که تناسب میان مرکز و پیرامون دچار تشویش شده است شاهد تنش‌های داخلی بودیم. ضعف در حکمرانی مرکز باعث سبب می‌شود تا شکاف‌های میان مرکز و پیرامون پررنگ‌تر شود و تعارض‌های هویتی به تنش‌های میان این دو مشروعیت بخشد.
در گذشته از تنش داخلی با عنوان «شورش» یاد می‌شده است. ویژگی شورش، استقلال طلبی و به چالش کشیدن قدرت مستقر مرکزی بوده است که در صورت موفقیت منجر به تغییر در مرکز می‌گردید. اما در طول یک قرن اخیر با ایجاد ساختار اداری متمرکز در سراسر سرزمین تحت اداره(دولت مدرن) دیگر با مفهوم شورش مواجه نیستیم، بلکه میتوان از تنش‌های به وجود آمده تحت عنوان «کانون امنیتی» نام برد. ویژگی کانون امنیتی، مختل کردن روند عادی و عمومی اداره در محدوده‌ای مشخص و محدود است و مانند مفهوم شورش توانایی به چالش کشیدن قدرت مستقر را ندارد.
اگر در دوران صفویه مسئله هویت مذهبی در کنار مسائل اقتصادی مانند خراج سبب مناقشات داخلی میشد، در یک قرن اخیر مسئله هویت با دو جنبه مذهب و قومیت تبدیل به عنصر اصلی مناقشات حاضر شده است که میتوان ماحصل این مسئله را در کانون‌های امنیتی فعال کشور مشاهده کرد.کارکرد کانون‌های امنیتی در جنگ‌های مدرن، آسیب به توان آفندی و پدافندی و شبکه لجستیکی، انسجام ملی و جنگ روانی و … است که نه تنها توسط کشور دشمن و درگیر، بلکه توسط دیگر کشورها در منطقه که به دنبال تامین منافع خود هستند استفاده می‌شود.
جغرافیای سیاسی ایران در دوران حاضر دارای ۴ کانون امنیتی شامل؛ آذربایجان، خوزستان، کردستان و بلوچستان است. این کانون‌های امنیتی در طول یک قرن اخیر محل نفوذ طرف‌های خارجی بوده که به عنوان اهرم فشار علیه دولت ایران استفاده شود. نمونه این موضوع را میتوان در حوادث منتهی به قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر دید که مناقشات مرزی در اروند منجر به استفاده از کانون‌های امنیتی از سوی طرفین درگیر انجامید. دولت ایران با حمایت از اقدامات بارزانی در شمال عراق و دولت عراق با حمایت از گروه‌های قومی در خوزستان و بلوچستان سعی در ایجاد دست بالا و اهرم فشار موثر داشتند.
تهاجم رژیم صهیونیستی به ایران در سال ۱۴۰۴ نکات مهمی داشت که از حوصله متن خارج است. اما با نگاهی به اقدامات و نقاط مورد هدف رژیم، سوال مهمی مطرح می شود؛ چرا کانون‌های امنیتی در طول تهاجم ۱۲ روزه فعال نشدند؟
برای تبیین بهتر سوال میتوان به این نکته اشاره کرد که نشانی از اقداماتی مانند حملات ریزپرنده‌های انتحاری در استان سیستان و بلوچستان گزارش نشد. این در حالی است که سیستان و بلوچستان در سه سال اخیر فعال‌ترین کانون امنیتی کشور بوده است و در طول دو سال گذشته عملیات‌های تروریستی در این استان افزایش چشمگیری یافته است.
️براساس سالنمای تروریسم استان سیستان و بلوچستان که توسط پایگاه مک‌ایران تهیه شده است، در سال ۱۴۰۳، ۳۴ مورد حمله تروریستی شامل حملات مسلحانه به اماکن نظامی و غیرنظامی، گشت نظامی، اجتماعات عمومی و ترور بوده که منجر به شهادت ۶۱ نفر(۵۸ نظامی و ۳ غیرنظامی) شده که در طول یک دهه اخیر بی‌سابقه بوده است. در فروردین ۱۴۰۳ شاهد حملات هماهنگ به چند مکان نظامی در راسک و چابهار بودیم(۱۶ شهید) که در تاریخ اقدامات تروریستی منطقه بی‌سابقه است. این حملات در صورتی بوده که تنها به فاصله ۶ ماه قبل از این حملات، یک مقر انتظامی در شهر راسک مورد حمله قرار گرفت که منجر به شهادت ۱۱ نفر از پرسنل فراجا شد.
️به طور خلاصه میتوان گفت توان و گستره عملیاتی گروهک جیش العدل(فعال ترین گروهک تروریستی) در منطقه افزایش یافته و عملیات هدفمند شده است، به طوری که تا قبل از حمله به گشت فراجا در محور گوهرکوه در ۵ آبان که منجر به شهادت ۱۰ نفر از پرسنل فراجا شد، از مهرماه ۱۴۰۲ تا انتهای آبان ۱۴۰۳ (۱۴ ماه) ۴۶ حمله تروریستی رخ داده که ۲۸ مورد در ۱۴۰۳.
پس از آن حمله نیرو زمینی سپاه پاسداران اقدام به برگزاری رزمایش شهدای امنیت با هدف پاکسازی مناطق مرکزی و جنوبی استان کرد که شاهد کاهش حملات تروریستی در زمستان ۱۴۰۳ در نسبت به زمستان ۱۴۰۲ بودیم.
️با توقف جنگ در روز دوازهم نبرد، دو رویکرد برای ادامه یافتن تنش نظامی ایران و رژیم صهیونیستی متصور بود؛
1-ادامه درگیری‌های مستقیم
2-فعال شدن مناطق خاکستری
با توقف درگیری‌های مستقیم، میتوان انتظار داشت که مناطق خاکستری برای مدتی نامعلوم فعال شود. از جمله مناطق خاکستری مورد استفاده رژیم صهیونیستی میتوان مناطق غربی و جنوب شرقی کشور اشاره کرد. فعال شدن گروهک‌های تروریستی در کنار اقدامات ایذایی منافقین در داخل کشور از جمله اقداماتی خواهد بود که دور از انتظار نیست.تفاوت مناطق جنوب شرق با منطقه غرب کشور آنست که اقدامات امنیتی در غرب کشور همچنان در محدوده‌های نوار مرزی متمرکز است و شاهد عملیات تروریستی در داخل شهرها و اماکن نظامی نیستیم. اما در مناطق جنوب شرق شاهد انجام عملیات‌های تروریستی در مناطق عمومی شهری هستیم. هرچند که در رزمایش شهدای امنیت در پاییز و زمستان ۱۴۰۳ ضربات سختی به شبکه گروهک جیش العدل در منطقه وارد شد اما امکان بازیابی شبکه با توجه به توان مالی و انسانی پس از اتفاقات پاییز ۱۴۰۱ زاهدان دور از انتظار نیست.
️در طول یک ماه گذشته، از زمان توقف درگیری ها تا ۴ مرداد که سه مهاجم مسلح به دادگستری زاهدان یورش بردند شاهد عملیات تروریستی نبودیم. این عملیات زمانی رخ داد که در روزهای گذشته چندین درگیری پراکنده میان نیروهای جیش العدل و نیروهای نظامی بومی رخ داده بود.اگر عملیات حمله به دادگستری زاهدان را نمونه آزمایشی و مقدماتی جهت سنجش میزان واکنش نیروهای امنیتی در استان نباشد و بپذیریم که رزمایش شهدای امنیت به توان عملیاتی گروهک آسیب وارد کرده است، میتوان چند احتمال را بیان کرد:
ایجاد ارعاب، نشان دادن توان عملیاتی برای دریافت کمک‌های امنیتی و اطلاعاتی از طرف‌های خارجی، بالا رفتن هزینه عملیات علیه اماکن نظامی از جمله احتمالات پیرامون این حمله است.
️باید توجه نمود حمله به اماکن عمومی در نسبت با اماکن و افراد نظامی از میزان استقبال کمتر در عرصه عمومی برخوردار است. این مسئله که گروهک در طول سه سال اخیر تلاش کرده است خود را به عنوان حامی مردم در برابر حکومت نشان دهد در تناقض کامل با حمله به دادگستری زاهدان است و حتی در بیانیه این گروهک بعد از حمله نیز شاهد بیان هدف مشخصی نیستیم.
️ برای مقایسه بهتر میتوان حمله تروریستی به ستاد ساماندهی روستایی بنیاد مسکن چابهار را مورد اشاره قرار داد که در این رویداد در زمستان 1403 و پس از اقدامات این ستاد در برخورد با سکونتگاه‌های غیررسمی در حاشیه چابهار، گروهک اعلام نمود با این اقدامات مخالف است و فعالیت این ستاد را در راستای سیاست تغییر بافت جمعیت می‌داند.اما انتخاب دادگستری کل استان سیستان و بلوچستان به عنوان هدف حمله مسلحانه سوالات و ابهامات بیشتری در خود دارد. این اداره در مرکز شهر قرار داشته، حمله در ساعت ۸:۳۰ صبح شنبه توسط ۳ نفر و با جلیقه انتحاری مهاجمین آغاز شده و تلاش آنها برای ورود به ساختمان شکست خورده است. همچنین اسلحه مهاجمین، مسلح به نارنجک انداز GP-25 بوده است. ابهامات این رویداد تروریستی زیاد است، از جمله؛ چرا باید مکان عمومی با تعداد مراجعین زیاد برای حمله انتخاب شود؟ آیا این عملیات مانند عملیات ۲۱ فرودین ۱۴۰۳ در سیب و سوران برای فراری دادن متهم خاصی بوده است؟ چرا تعداد مهاجمین اندک بوده است؟ و… .
️ارتباط اقدامات آتی گروهک‌های تروریستی با رژیم صهیونیستی در جهت ایجاد تنش در منطقه خاکستری پیرامون جغرافیای ایران دور از انتظار نیست. باید توجه داشت در اقدامات تروریستی ابتکار عمل با تیم‌های مهاجم است و نیروهای امنیتی اگرچه در تلاش برای جلوگیری از اقدامات تروریستی هستند اما نقطه قوت آنها در ممانعت از تسری این اقدامات و کاهش گستره عملیاتی و آسیب‌های وارده است. به این منظور حفظ آمادگی و مقابله سریع با اقدامات تروریستی از الزامات کنترل تنش در مناطق خاکستری است.
️در پایان می‌بایست اشاره کرد؛ اگرچه درگیری‌های مستقیم میان ایران و رژیم صهیونیستی متوقف شده است اما درگیری در مناطق خاکستری متوقف نشده و امکان شعله‌ور شدن دارد. در کوتاه مدت نمی‌توان شکاف‌های موجود را درمان کرد اما امکان مدیریت و کنترل آن وجود دارد. توان گروهک‌های تروریستی در منطقه جنوب شرق در یک دهه اخیر رو به افول بود اما حادثه تلخ پاییز ۱۴۰۱ زاهدان روح تازه‌ای در توان گروهک‌ها دمید که باید از این تجربه تلخ آموخت.
بدون دیدگاه