افق 1415 مکران
پیشنهادات راهبردی و عملیاتی توسعه سواحل مکران در افق 1415
این سند توسط گروه «چشم توسعه مکران» نگاشته شده است. پس از اصلاحات دبیر وقت شورا در آبان ۱۴۰۱ در هیات دولت جمهوری اسلامی ایران ارایه و در شورای توسعه سواحل مکران به تصویب رسید.
در این سند ویژگی‌های راهبردی منطقۀ ساحلی مکران (محدوده ساحلی شرق تنگه هرمز تا مرز پاکستان) و مواهب توسعه آن و پس‌کرانه‌اش بیان و راهبردی عملی پیش چشم حاکمیت و
تمامی توسعه‌گران آن قرار داده خواهد شد.
چرایی اهمیت منطقه مکران
مکران، آن‌سان که از تاریخ در هم تنیده و جغرافیا و اقلیم منحصر به فردش فهم می‌شود، همواره منطقه‌ای «دور» از محل استقرار حاکمیت مرکزی سرزمین ایران بوده است. جغرافیای فلات مرکزی ایران، ترجیح توسعه و حکمرانی بری به جای توسعه بحری از جانب حاکمیت مرکزی، اقلیم گرم و شرجی منطقه و دیگرگونه‌گی قوم بلوچ نسبت به مرکز ایران در طول تاریخ، همگی از عوامل تشدید این «دوری» و بی‌توجهی به آن سامان بوده‌اند.
در این میان جمهوری اسلامی از اواسط دهه هشتاد هجری شمسی توسعه سواحل مکران را با تأکیدات مقام معظم رهبری با کلیدواژه «گنج پنهان» در دستور کار دستگاه‌ها قرار داده است. بیان عملکرد دستگاه‌ها و دولت موضوعی است که می‌تواند تحت عنوان تجربه زیسته توسعه مکران مورد مداقه قرار گیرد.
دریا و دسترسی مستقیم به آب‌های آزاد مهم‌ترین ویژگی مکران است که تمامی ظرفیت‌های دیگر منطقه مکران از دل این ظرفیت مهم و راهبردی شکوفا خواهند شد. بسته بودن دریای مازندارن و حوضچه نیمه بسته خلیج‌فارس با وجود اهمیت راهبردی تنگه هرمز، خواه ناخواه در جغرافیای ایران تنها مفر توسعه و حکمرانی دریامحور و اقتصاد دریایی (که می‌تواند راهگشا و پیشرو توسعه وپیشرفت ایران باشد) را به سمت شرق تنگه هرمز و دریای عمان جلب می‌نماید که با عنوان مَکُران از آن یاد می‌شود.
پس از دریا، مهم‌ترین ویژگی مکران به تبع مجاورت با دریا، نقش‌آفرینی در چهارراه جهانی، نقش راهبردی در زنجیره ارزش تجارت جهانی و اتصال منطقه آسیا و اروپا و حتی آفریقاست. این نقشی است که برای کلیت سرزمین ایران تصویر می‌شود و مکران بر اهمیت این نقش خواهد افزود. بازار جذاب اروپا، بازار مستعد کشورهای حوزه اقیانوس هند و حتی شرق دور (چین، کره، ژاپن)، بازار رو به رشد آسیای میانه و کشورهای محصور آن، قفقاز و شامات در کنار بازار بکر شرق آفریقا که هر یک در نقشه تجارت جهانی عهده‌دار مسئولیتی گشته‌اند، اهمیت این چهارراه جهانی را افزون می‌نماید.
راهبردی که می‌توانست پس از تفاهم‌نامه سال 79 تحت عنوان کریدور شمال-جنوب میان جمهوری اسلامی ایران-هند-روسیه برای ایران موقعیتی ممتاز و استراتژیک را رقم بزند؛ اما اکنون و با گذشت بیش از دو دهه کشور باید نگران نقش‌آفرینی‌های دبی در امارات متحده عربی، فاو در عراق، گوادر در پاکستان و استانبول در ترکیه به عنوان همسایگان ایران باشد که هیچ یک مزیت جغرافیایی ایران را ندارند.
در یک برنامه کلان می‌توان رویای تبدیل شدن ایران با پیشتازی مکران به عنوان هاب شمالی اقیانوس هند و شرق آفریقا و هاب جنوبی اوراسیا و اروپا را در افق 1415 به تحقق رساند.[1]
تحقق این رویا، تحلیل هم‌زمان مسائل ژئوپلتیک و جغرافیای سیاسی، اقتصاد تجارت جهانی، شبکه به هم پیوسته زیرساخت‌های لجستیک و کریدوری و همچنین فرایندهای نرم حمل بار و کالا را طلب می‌کند.
به عنوان مثال مکران از مسائلی همچون طرح یک کمربند-یک جاده چین، خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و گسترش نفوذش در شبه‌قاره هند، توجه و تمرکز فرانسه و آلمان پس از برگزیت به آ سه آن، طرح‌های متعدد آمریکا برای مهار چین، اراده روسیه به تنوع‌دهی در بازار فروش انرژی خود، سر برآوردن طالبان در افغانستان، نزدیک شدن کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به اسرائیل، تشکیل اتحادیه شرق آفریقا در آینده‌ای نزدیک، پروژه نئوم عربستان در حاشیه دریای سرخ، نفوذ اسرائیل در جمهوری آذربایجان، طرح توسعه بندر فاو و اراده ترکیه در اتصال به خلیج‌فارس، نیازمندی اروپا به جایگزینی گاز روسیه، افزایش هزینه بار و کالا پس از کرونا و جنگ اوکراین، بسته شدن موقت کانال سوئز و... هم تأثیر می‌پذیرد و هم بر آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
نقش آفرینی منطقه مکران در این زنجیره جهانی مستلزم مجموعه ای از اقدامات پایه ای و اساسی است:
۱- انرژی و به‌تبع آن زنجیره‌های شیمیایی با پیشرانی پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها و تحقق رویای شهر دوم نفتی ایران در جاسک و قطب سوم پتروشیمی در مکران؛
۲- فرآورده‌های معدنی و فلزی با پیشرانی فولاد و فراورده‌های سنگ‌آهن؛
۳- شیلات، فراورده‌های غذایی دریایی و فناوری‌های زیستی دریایی؛
۴- کشاورزی گرمسیری و صنایع تبدیلی پر سود این صنعت؛
۵- صنایع دریایی همچون اسکراپ کشتی، بانکرینگ و... .
۶- سایر صنایع متنوع همچون:
- گسترش صنعت فضایی (با توجه به نزدیکی به خط استوا)؛
- گسترش راکتورهای کوچک و بزرگ هسته‌ای و شهرک صنایع پایین‌دستی هسته‌ای؛
- قطب سوم خودروسازی کشور با مشارکت کشورهای ذینفع؛
- صنایع بزرگ و پایین‌دستی پتروشیمی همچون لاستیک‌سازی، فراورده‌های پروتئینی حاصل از پتروشیمی و...
- گسترش صنایع آی تی و فناوری‌های دیجیتال و همچنین بازار جذاب رمزارزها؛
- صنایع دستی بکر و بومی منطقه و...
۷- در نهایت، صنعت گردشگری و توسعه سیاحت ساحلی و دریایی کشور با توجه و الزام بافتار فرهنگی کشور و منطقه می‌تواند درخور توجه و برنامه‌ریزی قرار گیرد.
۸- در لایه خدمات نیز توجه به خدمات متنوع مالی و مراکز مهم مالی همچون بانک‌های آف شور، تشکیل سبد متشکل ارزی کشورهای ذینفع و... با توجه به مزیت منطقه چابهار به عنوان تنها نقطه تحریم نشده کشور و همچنین سایر خدمات گسترده انسانی و زیرساختی می‌تواند حائز اهمیت واقع گردد.
۹- توجه ویژه به مسئله مرز و مجاورت با کشورهای همسایه (علی‌الخصوص عمان و پاکستان)، توسعه روابط مرزی و اقتصاد مرز ظرفیت مهم و راهبردی توسعه و پیشرفت در منطقه مکران و پس‌کرانه آن است که می‌تواند احیاگر روابط تجاری ما با همسایگان و احیاگر اقتصاد بومی منطقه و همچنین مدیریت پدیده گسترش یافته قاچاق باشد.
۱۰- تامین امنیت منطقه با توسعه زیرساخت‌های نظامی و امنیتی در ابعاد دریایی و سرزمینی و مسئله مرزبانی
الزامات توسعه مکران
- مهم‌ترین الزام راهبردی برای آبادانی مکران، اداره آن است. مکران (حوزه جنوب سیستان‌وبلوچستان و شرق هرمزگان) از فقر مدیر کارآمد و ساختار پویا برای اداره رنج می‌برد که با تمهیدات صورت گرفته از سوی دولت محترم این مهم به سرانجام رسید و با چابک سازی شورای توسعه سواحل مکران، تقویض اختیارات و تصویب ساختار دبیرخانه این شورا، بخش مهمی از فزایند مدیریتی مکران طی شد. توسعه مکران فرصتی بی‌بدیل را در اختیار کشور قرار می‌دهد که با شاخصه مهم «توسعه بدون پول دولتی» بتواند امر توسعه را پیگیری نماید. این مهم‌ترین نکته‌ای است که هر توسعه‌گر و مقام دولتی باید بدان آگاه باشد که مکران در شرایط کنونی اقتصادی در عین جذابیت‌های فراوان سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی باید بدون سرمایه‌گذاری منحصر به دولت توسعه یابد و تحقق این مهم خود نیازمند اقدامات جدی قانونی و مقرراتی تسهیل گر و امنیت ساز است.
- مهم‌ترین مسئله درون منطقه مکران «فقر نیروی انسانی کارآمد» است. فقر آموزش، مسئله‌های بارگذاری جمعیتی کنار ساحل، اشتغال و تبعات منفی همچون حاشیه‌نشینی (رتبه 1 چابهار با 50درصد حاشیه‌نشینی) در کنار دینامیک پیچیده قومیتی و امنیتی می‌توانند سنگلاخ‌ها و موانع بزرگ و گسترده‌ای در مسیر توسعه گردند. مسئولیت اجتماعی توسعه‌گران مکران به این مسائل ایجاب می‌کند که طراحی وبرنامه‌ریزی توسعه شهری پایدار و تفصیلی چابهار (به عنوان نقطه کانونی توسعه منطقه) و سپس کل پهنه مکران از اولین گام‌ها برای توسعه در منطقه باشد. مسئله ارتقای سرمایه انسانی منطقه که لایه‌های متعددی از مباحث از جمله جمعیت‌پذیری به عنوان مهم‌ترین لایه، مسئله مدیریت زمین و پهنه‌بندی‌های متناسب برای توسعه منطقه و مسئله راهبردی مدیریت منابع آب به عنوان مهم‌ترین مسائل اثرگذار بر بافت جمعیتی منطقه را در برمی‌گیرند.
- فقر زیرساختی و کمبود امکانات اولیه در منطقه همچون آب، برق، لوله‌کشی گاز، مسیرهای ارتباطی محلی و منطقه‌ای، ارتباطات مخابراتی، امکانات بهداشتی و رفاهی و همچنین زیرساخت‌های آموزشی و حتی گردشگری است که می‌تواند مشکلات متعینی را برای توسعه مکران و مردم آن سامان ایجاد نموده است.
با گذر از این راهبردها و الزامات، برنامه ریزی توسعه منطقه مکران بایستی در چهار سطح کارکردی مورد توجه باشد:
- محلی
- ملی
- منطقه‌ای
- بین‌المللی
چگونگی نگاه به توسعه مکران
برآوردها نشان می‌دهد که فهم درست توسعه سواحل مکران جز از دو مسیر در هم تنیده نخواهد گذشت. این دو مسیر در تلاقی با یکدیگر یک دال مرکزی راهبردی دارند و آن باور به این معناست که توسعه، همه‌ی توسعه انگاشته شود.
همه ساحت‌های احصا شده و اثرگذار در کنار یکدیگر و با توجه به اثراتشان بر روی یکدیگر و فرآیند کلان توسعه دارای اهمیت باشند.
مسیر اول، کلان‌نگری (در عین جزئی‌بینی) و همه جانبه دیدن مسائل مکران است و مسیر دوم دیده‌بانی مستمر و بازخوردگیری از فرآیندهای توسعه برای پیشرفت درست مسیر توسعه است. برای تحقق این دو مسیر باید پیشانی «توسعه، همه‌ی توسعه است» در تاروپود تصمیم‌گیری‌های توسعه‌ای منطقه لحاظ گردد.
حرکت به سمت ثبت انبوه داده‌های ضمنی، رسمی، مشاهده‌ای و تجربه زیسته افراد گوناگون و متنوع و توسعه‌گران منطقه که شبکه وسیعی از ذی‌نفعان منطقه را در کنار یکدیگر شکل می‌دهد، می‌تواند مهم‌ترین اتفاق در تحقق این مسیر باشد. ثبت داده‌های متنوع و متفاوت هر یک از این مطلعین و اتصال شبکه‌ای هر یک از این داده‌ها به یکدیگر به فهم تأثیرگذاری «هر اتفاق توسعه‌ای» بر سایر اتفاقات منتج می‌شود که منجر به ثبت یک «تصویر بزرگ» با دقت بالا از صحنه واقعی مکران و ذی‌نفعان و اثرگذاران آن می‌گردد. تجربه اخذ شده از گروه‌هایی که فعالیت در زمینه توسعه مکران داشته‌اند، این مهم را به اثبات می‌رساند که اراده حاکمیت جز با «نگاه سیستمی و شبکه‌ای به توسعه منطقه» محقق نمی‌شود و این نگاه جز با گذشتن از این دو مسیر اتفاق نخواهد افتاد.
حوزه‌های موضوعی و راهبردی توسعه منطقه مکران:
اولین گام پس از نگاه همه‌جانبه به مسئله توسعه و غوطه‌ور شدن هوشمند در داده‌های انباشت شده پیرامون مکران، لزوم «دسته‌بندی» درست ساحت‌های مختلف توسعه و تعمیق و پیشرفت فهم و انباشت تجربیات ملی و جهانی در آن ساحت خاص و سپس تعیین جایگاه موضوع در شبکه‌ای از مسائل متنوع و ساحت‌های دیگر است که در نهایت و در لایه اجرا تبدیل به «پروژه» های کاربردی برای پیش‌برد فرآیند توسعه خواهد گردید. مهم است که بدانیم توسعه را به جای شروع از پروژه‌ها باید از تقسیم‌بندی مفاهیم و فهم اثرات حوزه‌های گوناگون بر یکدیگر شروع کنیم تا در نهایت با پدیده ی توسعه نامتوازن همچون عسلویه مواجه نشویم. این راهبرد، گام پسینی همه‌جانبه بودن توسعه و پیشرفت خواهد بود.
این حوزه ها به شرح زیر خواهد بود:
روابط ژئوپلتیک و سیاست خارجی:
- تنظیم تمامی اهداف توسعه مکران متناسب با کلان‌تصویر تبدیل شدن مکران به هاب شمالی حاشیه اقیانوس هند و هاب جنوبی اوراسیا در افق 1415؛
- نقش‌آفرینی فعال و پویا در دستگاه سیاست خارجی متناسب با اهداف مکران؛
- تنظیم دستور کار ویژه برای مکران در دستگاه سیاست خارجی و نهادهای تصمیم‌گیر (برنامه ریزی سیاست‌های مختص مکران در تفاهم 25 ساله با چین، تفاهم 20 ساله با روسیه، برجام، روابط با پاکستان و عمان، روابط با هند و...)؛
- برقراری ارتباط و تنظیم مناسبات با با فعالان سیاست خارجی داخل کشور و کنش‌گران کشورهای خارجی فعال در حوزه مکران؛
- برنامه‌ریزی منظم جهت تعاملات و مناسبات خارجی اشخاص و نهادهای حقیقی و حقوقی مؤثر بر توسعه مکران؛
- تحلیل هم‌زمان سطوح ژئوپلتیک و برنامه‌ریزی بلند مدت پیرامون اثرگذاری مکران در سیاست خارجی کشور در ارتباط با مسائل سرمایه‌گذاری، لجستیک، تجارت بین‌الملل و حمل بار، انرژی، امنیتی-نظامی، صنایع بزرگ و متوسط و تأمین کالاهای استراتژیک؛
- تنظیم برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت حوزه سیاست خارجی در مکران و روابط ژئوپلتیک آن.
جذب سرمایه و سرمایه گذاری
- جذب و عقد قرارداد با سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی متناسب با اهداف توسعه مکران در پروژه‌های توسعه‌ای؛
- شناسایی شبکه و ارتباط‌گیری با فعالان سرمایه‌گذاری در مکران (ذی‌نفعان و مؤثران)؛
- برنامه‌ریزی بلند مدت برای استفاده از تمامی مدل‌های متنوع سرمایه‌گذاری متناسب با اقتضای هر یک از پروژه‌ها و رویدادهای توسعه‌ای در مکران؛
- پیگیری و تسهیل ایجاد بانک توسعه وعمران مکران جهت جذب، تامین و تجهیز منابع مالی پروژه ها
ارتقای سرمایه انسانی و تنظیم ارتباط مؤثر با منطقه
- تنظیم اهداف جمعیتی مکران متناسب با افق توسعه 1415 و نقش‌آفرینی نیروی کار مولد، مشارکت‌پذیر و اثرگذار در تمامی اتفاقات توسعه مکران؛
- ارتقای سرمایه انسانی مکران (در تمامی شئون) ؛
- ارتباط مستمر و وثیق با مسئولان منطقه ؛
- همراه‌سازی جامعه محلی و مسئولان محلی با فرآیند توسعه در منطقه.
- برنامه‌ریزی در سطوح کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت ارتقای سرمایه انسانی منطقه در ساحت‌های:
- جمعیت‌پذیری و ارتقای جمعیتی منطقه در تصویر متوازن هم‌زیستی و توسعه‌پذیری در تراز بندرشهرهای میلیونی و سواحل پیشرفته دنیا؛
- ارتقای آموزش و کیفیت نیروی انسانی فعال و موجود مکران و مدیریت پدیده‌هایی همچون افراد بازمانده از تحصیل، کمبود نیروی انسانی متخصص، کمبود سرانه معلم، فضای آموزشی و کلاس درس، کتابخانه‌های عمومی، ضریب نفوذ اینترنت و...؛
- ارتقای شاخص‌های کمی و رشد کیفیت اشتغال در منطقه و بهره‌وری نیروی کار؛
- نظام دهی و سامان دهی کاهش آسیب‌های اجتماعی و ممانعت از گسترش آن‌ها علی‌الخصوص پدیده فراگیر حاشیه‌نشینی شهری و سایر پدیده‌ها همچون فقر، افراد فاقد شناسنامه، اعتیاد، بیکاری و...؛
- همراه‌سازی و مشارکت دهی جامعه محلی مکران در فرآیند توسعه با اشراف، مدیریت و فهم درست از پیچیدگی‌های قومی و مذهبی منطقه مکران در نسبت طوایف با یکدیگر و نسبت به دولت مرکزی و با دقت به گسل‌های احتمالی موجود؛
- تدوین برنامه راهبردی برای زیست شهری و روستایی، توسعه شهری و شهرسازی در بخش مسکن، معماری متناسب با اقلیم شبه‌قاره و بلوچستان، توسعه حمل‌ونقل عمومی، فضاهای تفریحی و خدمات شهری و... و جهت‌دهی کلان به زیست‌بوم‌های شهری و روستایی جدید منطقه متناسب با این برنامه؛
- برنامه ریزی جهت استقرار و قعالسازی شرکت های دانش بنیان و کسب و کارهای فوری (استارت آپ ها) برای توانمندسازی و آماده سازی نیروی انسانی محلی و ملی در جهت تحقق برنامه توسعه
- ارتقای وضعیت بهداشت و سلامت، دسترسی به مراکز خدماتی درمانی از بیمارستان تا خانه‌های بهداشت، ارتقای وضعیت آموزش بهداشت، مدیریت نرخ بالای مرگ ومیر نوزادان و...؛
- حفظ آداب و رسوم و ارتقای غنای فرهنگی منطقه.
مسئله زمین
- برنامه‌ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت مدیریت زمین و کاربری اراضی؛
- مدیریت یکپارچه، تعیین کاربری‌ها و پهنه‌بندی صحیح، مکان‌گزینی، مجاورت، مدیریت و توسعه زیست‌بوم و محیط‌زیست، حفظ اقلیم و جغرافیا منطقه و...؛
- تثبیت زمین و جلوگیری از گسترش زمین‌خواری در سال های ابتدایی فعالیت در منطقه(1401)؛
- تسریع اجرای کاداستر در منطقه و تعیین تکلیف زمین‌ها؛
- تنظیم برنامه جامع تبادلات زمین و جلوگیری از تشدید افزایش قیمت زمین در منطقه؛
- تولید مسکن، احداث شهرهای جدید، بازآفرینی شهری و...
- واگذاری اراضی تعیین کاربری شده جهت اجرای پروژه های توسعه ای توسط دستگاه های متولی (منابع طبیعی، محیط زیست و...)
- آزادسازی و واگذاری زمین‌های تحت تصرف (دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و حاکمیتی) و بدون استفاده در جهت منافع عمومی؛
مسئله آب
- مدیریت منابع آب، استحصال و توزیع منابع آب با توجه به کاربری‌های گسترده شرب، کشاورزی، صنایع آب‌بر و... ؛
- مدیریت یکپارچه، استحصال، مهار، تخصیص و توزیع متناسب آب جهت توسعه در منطقه؛
- مهار ویژه و گسترده آب‌های سطحی مقطعی حاصل از رودهای پرآب فصلی منطقه با توان تأمین آب کل دو استان در سال (میناب، سدیچ، گابریک، جگین، رابچ، سورک، کهیر، کاجو و سرباز و..)؛
- استفاده از روش‌های نوین جذب منابع آب همچون آب‌شیرین‌کن‌ها، جذب رطوبت بالای منطقه، آب ژرف و...؛
- پیش‌برد روش‌های متنوع آبخیزداری و آبخوان‌داری جهت پایدارسازی منابع آب و گسترش شبکه انتقال آب سدها و آب‌بندها؛
- ارزش گذاری میزان آب مصرفی و توجه جدی به تجارت آب مجازی در تولید محصولات کشاورزی و صنعتی براساس اقلیم و منابع آبی موجود در کرانه ها و پس کرانه ها
- مقابله با پدیده نشست‌های وسیع و گسترده زمین (گرگروگ‌ها) و مدیریت این پدیده؛
- مدیریت پساب‌های صنعتی، شهری و... و بازگشت به چرخه استفاده؛
اقتصاد مرز
- تنظیم اهداف بلند مدت حسن همجواری و شکل‌گیری اقتصاد پویا و قدرتمند مرزی با دو کشور دوست و همسایه، عمان و پاکستان؛
- برنامه‌ریزی برای نقش‌آفرینی اقتصاد مرز در جهت منافع ژئوپلتیک و تنظیم‌گر سیاست خارجی کشور؛
- مدیریت اقتصادی یکپارچه مرزهای مکران و پس‌کرانه (مرز دریایی گواتر و پسابندر، مرز ریمدان، مرز پیشین، مرز گوگسر، مرز تیاب و...)؛
- احیا اقتصاد بومی مبتنی بر ظرفیت‌های متنوع و گسترده مرزی (حسن همجواری و تبادلات فراوان مالی با عمان و پاکستان)؛
- مدیریت مبارزه با قاچاق کالا و سوخت در جهت احیای اقتصاد بومی و تبادلات مرزی
زنجیره لجستیک
- ارتقای جایگاه چابهار و جاسک به عنوان 2 شهر لجستیکی کشور و تبدیل شدن به بازیگری فعال در تمامی عرصه‌های لجستیک کشور؛
- تعیین نقش لجستیکی و راهبردی مکران در توسعه کریدوری ایران و تثبیت این جایگاه ؛
- مدیریت یکپارچه تمامی عوامل نرم و سخت لجستیک؛
- رصد و ارزیابی پیشرفت تمامی مؤلفه‌های توسعه لجستیک و هماهنگی و جهت‌دهی آن‌ها؛
- تسریع اجرای پروژه‌های راهبردی لجستیکی چابهار و جاسک در هماهنگی تنگاتنگ با مجموعه‌های ذیل وزارت راه (شرکت زیرساخت، شرکت راه‌آهن، شرکت راهداری، شرکت بهره‌برداری فرودگاه‌های کشور، سازمان بنادر و دریانوردی و...) و سازمان منطقه آزاد چابهار و...؛
- تسریع پروژه‌های راهبردی ساخت فرودگاه چابهار، توسعه بندر شهید بهشتی، مطالعات احداث بندر جاسک، راه‌آهن چابهار به زاهدان، بزرگراه چابهار به زاهدان، جاده ساحلی جاسک به چابهار، احداث پارک بزرگ لجستیک چابهار و...؛
- برنامه‌ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت مدیریت لجستیک و کریدورهای مواصلاتی.
نظامی-امنیتی
- ترسیم وضعیت مطلوب زیرساخت‌های نظامی و امنیتی توسعه مکران در هماهنگی با ستاد کل نیروهای مسلح؛
- تعیین جایگاه و ایفای نقش هر یک از نهادهای امنیتی و نظامی برای پیش‌برد امور توسعه مکران با هماهنگی ستاد کل نیروهای مسلح ؛
- همکاری و هماهنگی شورای عالی امنیت ملی، وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه پاسداران، اطلاعات نیروی انتظامی جهت پیش‌برد امور توسعه مکران؛
صنایع معدنی و فرآورده‌های فلزی
- تبدیل شدن به قطب صادرات فرآورده‌های فلزی کشور در افق 1415 از دو بندر چابهار و جاسک با توجه به غنای وسیع پس‌کرانه‌های معدنی مکران؛
- تبدیل شدن به قطب تولید فولاد غرب آسیا (ظرفیت 10 میلیون تنی) با پیشرانی شرکت فولاد سترگ مکران (کنسرسیوم متشکل از سه شرکت بزرگ گل‌گهر، فولاد مبارکه و چادرملو)؛
- احصای ظرفیت‌های پنهان و غنی معدنی منطقه و پس‌کرانه و تنظیم برنامه‌ای جامع جهت نقش‌آفرینی هر یک از کانی‌های فلزی (خام و فرآوری شده) در تأمین بازار داخلی و بازار متنوع صادراتی در همکاری تنگاتنگ با ایمیدرو
- انرژی و زنجیره‌های شیمیایی
- تبدیل شدن جاسک به دومین شهر نفتی کشور پس از خارک و پایانه اثرگذار فروش نفت خام و تبدیل جاسک به منطقه آزاد انرژی؛
- تبدیل مکران به قطب انرژی کشور با توسعه تحقیقات در زمینه میادین احتمالی نفت و گاز شرق کشور؛
- تامین الزامات برای تحقق قطب سوم پتروشیمی کشور در مکران پس از عسلویه و ماهشهر؛
- توسعه پتروپالایشگاه‌های جاسک و تلاش برای تحقق تأمین فراورده‌های انرژی در کنار نفت خام از مبدأ جاسک؛
- تسریع پروژه گازرسانی به چابهار (ادامه خط هفتم سراسری از ایرانشهر تا چابهار)؛
- توسعه و تجهیز نیروگاه‌های برق مکران (احداث سیکل ترکیبی سیریک با سرمایه‌گذاری روسیه و برطرف‌سازی موانع نیروگاه برق چابهار متعلق به بنیاد مستضعفان)؛
- رفع موانع توسعه شرکت‌های بزرگ: زمین، انشعابات، مجوزها و... (شستان، انتخاب، غدیر، باختر و...).
- استحصال آب دریا برای تامین آب استان سیستان و بلوچستان و استان های شرقی کشور
- کشاورزی و دامداری
- ایفای نقش به عنوان یکی از قطب‌های اصلی «امنیت غذایی» کشور؛
- سوق دادن کشت منطقه به سمت محصولات استراتژیک کشاورزی با توجه به خاک و آب بسیار مناسب منطقه (بر اساس الزامات الگوی کشت)؛
- تبدیل شدن به قطب تولید میوه‌های گرمسیری غرب آسیا؛
- پایدارسازی زرآباد و میناب و گسترش قطب کشت موز و انبه کشور به تمامی مکران؛
- ارتقای ظرفیت کشت صیفی‌جات متنوع و تأمین بازار جذاب حاشیه خلیج‌فارس علاوه بر بازار داخلی؛
- کشت گیاهان مثمر به جای کهور و گز و... در جهت حفظ محیط زیست، مقابله با بیابان زایی، حفظ آبخوانها و مهار و جلوگیری از گسترش شوره زارها؛
- احیای دشت وسیع و غنی دشتیاری و پیشین با مدیریت صحیح منابع آب و الگوهای کشت؛
- ارتقای ظرفیت‌های فراوری و صنایع تبدیلی دامی و کشاورزی.
شیلات
- حل مشکلات جامعه صیادی و کارآفرینان موفق منطقه (مسئله صید، آبزی‌پروری، مجوزها، زنجیره تأمین، فراوری و بازار محصولات شیلاتی)؛
- رسیدن به رتبه نخست تأمین محصولات شیلاتی از اقیانوس هند؛
- فعال‌سازی ظرفیت 50هزار هکتاری آبزی‌پروری جنوب بلوچستان و سواحل مکران؛
- کسب جایگاه هاب شیلاتی منطقه با ارتقای ظرفیت صید و آبزی‌پروری؛
- توسعه کارخانه‌های فراوری و متنوع‌سازی بازار پروتئین دریایی کشور و غرب آسیا.
گردشگری
- توسعه صنعت گردشگری منطقه متناسب با اقلیم و تنوع‌های گردشگری دریایی، ساحلی و استوایی؛
- شناسایی و شناساندن ظرفیت‌های گردشگری مکران برای داخل و خارج کشور؛
- تأمین و تجهیز زیرساخت‌ها و تسهیل حضور مسافران با تکثیر اقتصاد بومگردی، امکانات رفاهی هتلینگ، توسعه زیرساخت‌های جاده‌ای و هوایی، توسعه خدمات گردشگری و...؛
- برنامه‌ریزی گردشگری ناظر به بافتار فرهنگی کشور و منطقه
صنایع دریایی
- تبدیل مکران به یکی از چند قطب اصلی بانکرینگ و اسکراپ کشتی در حاشیه اقیانوس هند؛
- توسعه ظرفیت‌های صنعت دریایی (بانکرینگ، اسقاط و اسکراپ کشتی، ساخت و تعمیر کشتی، استحصال مواد معدنی از دریا و...).
سایر صنایع
- توسعه مویرگی صنعت هسته‌ای و احداث راکتورهای کوچک و بزرگ هسته‌ای در کل سواحل با توجه به آب‌بر بودن این صنعت و ایده احداث شهرک صنایع پایین‌دستی هسته‌ای در منطقه صنعتی کوه مبارک؛
- تلاش برای احداث قطب سوم خودروسازی کشور و یکی از قطب‌های خودروسازی حاشیه اقیانوس هند در همکاری با شرکت‌های بزرگ آلمانی و فرانسوی، چینی..؛
- گسترش صنایع آی تی و فناوری‌های دیجیتال و همچنین بازار جذاب رمزارزها با توسعه شبکه برق هسته‌ای؛
- احداث صنایع بزرگ و پایین‌دستی پتروشیمی همچون لاستیک‌سازی، فراورده‌های پروتئینی حاصل از پتروشیمی ( در راستای تأمین امنیت غذایی) و...؛
- توسعه صنایع دستی بکر و بومی منطقه و تلاش برای بازاریابی محصولات و برندسازی از آن‌ها، تثبیت میناب به عنوان قطب صنایع دستی کشور و توسعه آن به تمامی سواحل مکران و پس‌کرانه‌های غنی بلوچستان؛
- توسعه شهرک‌های صنعتی هر یک از شهرستان‌های مکران در راستای توسعه صنایع خرد و کلان و ایجاد اشتغال در منطقه.
زیرساخت‌های نرم و سخت عمومی (انسانی و اداری)
- تسهیل خدمات عمومی و فرایندهای اداری جهت خدمات بهتر به عامه مردم؛
- تسهیل فرایندهای صدور مجوزهای کسب و کار؛
- توسعه راه‌های شهری و روستایی؛
- شهرسازی و توسعه شهری؛
- دسترسی مطلوب به آب سالم و برق پایدار؛
- توسعه ساخت مدارس و زیرساخت‌های آموزشی؛
- توسعه ساخت بیمارستان‌ها، خانه‌های بهداشت و زیرساخت‌های درمانی؛
- توسعه زیرساخت‌های عمومی فرهنگی و مذهبی همچون سینما، مسجد، پایگاه‌های بسیج، فرهنگسراها، سالن‌های ورزشی، کتابخانه‌ها و... .
هر یک از ساحت‌های ذکر شده نیاز به تدقیق و برنامه‌ریزی مشخص در هماهنگی و همکاری با تمامی دستگاه‌های ذی ربط دارد تا بتوان تصویری واضح و شفاف از آینده توسعه در مکران ارائه داد. با این وجود 16 ساحت ذکر شده تمامی ساحت‌های توسعه، پیشرفت و زیست مردمی و ملی را در برمی‌گیرد.
سطوح برنامه‌ریزی و عملیات و الزامات زمانی
اولین گام پس از تدقیق سرفصل های محتوایی تعیین سطوح زمانی و الزامات خط زمان توسعه مکران است:
شواهد گویای این معناست که در یک افق 14 ساله تا سال 1415 می‌توان عمده فعالیت‌های توسعه‌ای مکران را سامان داد و کشور و منطقه را از پیامدهای ایجابی فراوان آن بهره‌مند ساخت. مکران تاکنون نیز فرصت‌های زیادی را در رقابت با رقبا از دست داده است. هر چند که «جغرافیا» این یگانه مزیت همیشگی مکران را از بهره بردن از عایدات توسعه‌ای دور نگه داشته، بیش از این، دور افتادگی از مسیر توسعه برای این سرزمین جایز نیست.
جهت بهره‌برداری درست از این روال تاریخی نیاز به سطح‌بندی برنامه‌ریزی و عملیات توسعه در مکران در چهار لایه احساس می‌گردد:
کوتاه مدت (1401 تا 1404): تعیین پروژه‌های اولویت‌دار و فوری توسعه‌ای و ساز و کارهای مهم و راهبردی جهت به حرکت درآوردن چرخ توسعه و تعیین برنامه کوتاه مدت در عمر 3 ساله دولت سیزدهم و ایجاد زیربناهای اولیه توسعه در منطقه.
میان مدت (1404 تا 1408): تعیین برنامه‌های میان مدت تا پایان دولت چهاردهم و ارتقای نقش مکران به عنوان کنش‌گر مهم توسعه و حکمرانی در جمهوری اسلامی.
بلند مدت (1408 تا 1415): پیشروترین نقطه کانونی توسعه در کشور، قطب حکمرانی دریامحور و نقش‌آفرین فعال در پیشرفت تمدن اسلامی.
تعیین هر یک از این مسیرهای زمانی و الزامات توسعه آن نیاز به تدقیق و بررسی کارشناسی دارد که در کوتاه مدت عبارتند از:
- احداث پروژه راه‌آهن چابهار به زاهدان و رفع موانع اجرایی؛
- احداث فرودگاه چابهار؛
- گازرسانی به چابهار از مبدأ ایرانشهر؛
- رفع موانع اجرایی فولاد سترگ مکران؛
- پروژه‌های انرژی و شیمیایی جاسک و چابهار؛
- احداث نیروگاه سیریک و رفع موانع نیروگاه چابهار؛
- انتخاب چند پروژه مهم و اولویت‌دار زیرساخت عمومی و مردمی جهت همراه‌سازی مردم منطقه و جلب اعتماد برای توسعه در منطقه؛
- ممانعت از گسترش حاشیه‌نشینی چابهار تا طراحی برنامه‌ای دقیق و مدون.
- برسی دقیق میزان انرژی مورد نیاز (آب، برق، گاز) و برنامه ریزی جهت تامین آن
اقدامات اجرایی کوتاه مدت مدیریت و توسعه عمران منطقه:
- تدوین برنامه کوتاه مدت ظرف 6 ماه و میان مدت و بلند مدت ظرف یک سال
- بهره گیری از ظرفیت های دبیرخانه موجود تا استقرار ساختار مناسب (3 ماه)
- نظارت بر اجرای طرح های مصوب و پیگیری تخصیص به موقع اعتبارات مصوب با تعیین اولویت ها
- هماهنگی با دستگاه های نظارتی در جهت توسعه سازوکارهای تسهیل کننده
- ایجاد فضای فرهنگی و اجتماعی پشتیبان و توسعه بسترهای مناسب رسانه ای برای آگاه سازی واطلاع رسانی
- ایجاد بسترها و سازوکارهای لازم برای توانمندسازی اجتماعی